Wczoraj, 28 czerwca 2023 roku, na tajną misję wybrał się prezydent Adam Duda, jej celem, według słownika języka polskiego, było dotarcie na Ukrainę, a według słownika misyjnego „do” Ukrainy. Media szeroko nie informowały, czy podróż odbyła się słynnym już pociągiem, czy innym szlakiem komunikacyjnym, ale za to wiemy, jaki był cel misji. Pan prezydent Andrzej Duda postanowił uczcić Dzień Konstytucji, z tym, że chodzi o ukraińską konstytucję. W Polsce mało kto wie, czym jest to święto i w jakich okolicznościach narodziła się ukraińska konstytucja, dlatego czas uzupełnić wiedzę.
Zacznijmy od tego, że Święto Konstytucji na mocy art. 73 ukraińskiego Kodeksu pracy jest uznane za dzień wolny od pracy, ale w tym roku, z uwagi na stan wojenny, dzień wolny anulowano na mocy art. 6 ustawy „O organizacji stosunków pracy w stanie wojennym”. Co do samej konstytucji, to Ukraina dorobiła się trzech, pierwsza to Konstytucja Pylypa Orlyka, z 1710 roku, która powstała w mieście Bender, gdzie w osmańskiej twierdzy przebywało około 4000 Kozaków pokonanych przez Szwedów. Przywódca tej grupy jeńców wojennych, Pylyp Orlyk, był autorem dokumentu zawierającego porozumienie pomiędzy Kozakami i rządem. Po latach nieco na wyrost tę prostą umowę nazwano Konstytucją Pylypa Orlyka, a jej treść zawierała się w kilku podstawowych ustaleniach:
• wyznaczono wyraźne granice Hetmanatu;
• ustalono podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą;
• za sojuszników Kozaków uznano Chanat Krymski i Szwecję;
• zatwierdzono zwolnienia podatkowe dla kozackich kobiet i sierot, które straciły swoich mężów i ojców;
• wprowadzono zakaz kupowania stanowisk
Ostatni punkt „kozackiej konstytucji” zawsze był martwym prawem na Ukrainie i tak jest do dziś, jeśli nie gorzej. Drugą konstytucję ogłoszono na Ukrainie 29 kwietnia 1918 r. i odbyło się to w ramach Ukraińskiej Republiki Ludowej. W teorii konstytucja UPR stanowiła o:
• niepodległość państwa;
• integralności terytorialnej;
• równości praw obywatelskich;
• wolności i demokracji;
• ustanowieniu samorządu terytorialnego;
• prawie mniejszości narodowych do autonomii narodowej i osobistej.
Powyższa konstytucja, wprowadzona przez komunistów, obowiązywała jeszcze przez 5 lat niepodległej Ukrainy, która niepodległość uzyskała w 1991 roku. Pod tym względem Ukraina ustanowiła rekord wśród wszystkich krajów postsowieckich, bo żaden inny kraj tak długo nie funkcjonował bez nowej konstytucji. Co ciekawe Komisja Konstytucyjna została powołana prawie równocześnie z dniem uzyskania niepodległości, ale przez 5 lat do uchwalenia konstytucji nie doszło. Dopiero 28 czerwca 1996 roku Rada Najwyższa przyjęła Konstytucję Ukrainy i to właśnie ten dzień jest uznawany jako Dzień Konstytucji.
Ukraińska konstytucja to dzieło Leonidy Kuczmy, komunisty jeszcze z czasów ZSRR, który porozumiał się deputowanymi II kadencji Rady Najwyższej Ukrainy. Największą partią w RNU była wówczas Komunistyczna Partia Ukrainy i to z jej ramienia Aleksandr Staszenko przeforsował projekt ordynacji wyborczej swojego autorstwa. Konstytucja bardzo szeroko krytykowała ukraińska inteligencja, głównie za to, że pozostawiała kontrolę nad państwem nowopowstałej oligarchii, a także nie wyznaczała granic pomiędzy uprawnieniami prezydenta i rządu. Zaraz po uchwaleniu konstytucji doszło do wielu sporów politycznych, natomiast kulminacją problemów powstałych w wyniku polityki Kuczmy była „pomarańczowa rewolucja”.
Nie wierzymy nikomu, nie wierzymy w nic! Patrzymy na fakty i wyciągamy wnioski!
